آیا دیابت قابل درمان است؟ معرفی انواع روشهای درمان دیابت


به طور خلاصه اگرچه دیابت درمان قطعی ندارد، اما با مدیریت مناسب از طریق رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم، پایش قند خون، و استفاده از داروها یا انسولین، میتوان آن را کنترل یا حتی معکوس کرد.
در ادامه با روشهای درمان انواع دیابت (نوع ۱، نوع ۲، دیابت بارداری و پیشدیابت) از جمله انسولیندرمانی، داروهای خوراکی، تغییرات سبک زندگی و گزینههای دیگر مانند پیوند پانکراس یا جراحی باریاتریک آشنا میشویم.
آیا دیابت درمان دارد؟ (درمان قند خون)
اگرچه هیچ درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد، اما در بیشتر افراد میتوان دیابت را معکوس یا کنترل کرد. معکوس کردن دیابت به این معناست که قند خون به گونهای مدیریت شود که دیگر نیازی به دارو نباشد و این وضعیت پایدار از طریق رژیم غذایی سالم و ورزش حفظ شود.
بهبودی زمانی است که سطح گلوکز خون (یا قند خون) دوباره در محدوده نرمال قرار میگیرد؛ البته به این معنی نیست که دیابت برای همیشه از بین رفته است. برای افراد در حال بهبودی همچنان بسیار مهم است که مراقبتهای بهداشتی منظم را دنبال کنند.
چگونه دیابت را درمان کنیم؟
بسته به نوع دیابتی که دارید، پایش قند خون، استفاده از انسولین یا داروهای خوراکی ممکن است بخشی از برنامه درمانی شما باشد. همچنین، داشتن یک رژیم غذایی سالم، حفظ وزن مناسب و فعالیت بدنی منظم، از اصول مهم مدیریت دیابت محسوب میشوند.
پایش قند خون چگونه است؟
بسته به برنامه درمانیتان، ممکن است لازم باشد قند خون خود را تا چهار بار یا بیشتر در روز اندازهگیری و ثبت کنید؛ به ویژه اگر انسولین مصرف میکنید. استفاده از دستگاه پایش پیوسته قند خون (CGM) نیز میتواند به کاهش دفعات سوراخ کردن انگشت کمک کرده و اطلاعات مفیدی درباره روند نوسانات قند خون ارائه دهد.
حتی با کنترل دقیق هم، سطح قند خون گاهی اوقات به طور غیر قابل پیشبینی تغییر میکند. پزشک متخصص غدد و متابولیسم به شما کمک خواهد کرد بفهمید قند خونتان چگونه تحت تاثیر غذا، فعالیت بدنی، داروها، بیماری، الکل و استرس تغییر میکند. زنان همچنین یاد میگیرند که نوسانات هورمونی چگونه بر قند خون تاثیر میگذارند.
علاوه بر اندازهگیری روزانه، پزشک ممکن است آزمایش هموگلوبین A1C را نیز به طور منظم توصیه کند تا میانگین قند خون شما در ۲ تا ۳ ماه گذشته را ارزیابی کند. در مقایسه با آزمایشهای روزانه، تست A1C دید بهتری از میزان موفقیت برنامه درمانی ارائه میدهد. سطح بالای A1C ممکن است نشاندهنده نیاز به تغییر در داروها، انسولین یا برنامه غذایی باشد.
محدوده هدف A1C بسته به سن، شرایط پزشکی دیگر و توانایی شما در تشخیص کاهش قند خون متفاوت است. اما به طور کلی، انجمن دیابت آمریکا توصیه میکند که A1C در بیشتر افراد مبتلا به دیابت کمتر از ۷٪ باشد. از پزشک خود بپرسید که هدف مناسب برای شما چیست.
انسولین
افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای زنده ماندن باید از انسولین استفاده کنند. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ یا دیابت بارداری نیز نیاز به درمان با انسولین دارند.
انسولین را نمیتوان بهصورت خوراکی مصرف کرد، زیرا آنزیمهای معده اثر آن را از بین میبرند. بنابراین، انسولین معمولاً با سوزن ظریف و سرنگ یا قلم انسولین به زیر پوست تزریق میشود (قلم انسولین شبیه یک خودکار بزرگ است).
انسولین به لایه چربی زیر پوست، معمولاً در بازو، ران یا شکم تزریق میشود. برای برخی افراد، انسولین استنشاقی نیز در دسترس است، اگرچه به طور رایج استفاده نمیشود. در حین استفاده از انسولین استنشاقی، پزشکان عملکرد ریه را هر ۶ تا ۱۲ ماه بررسی میکنند.
نکته مهم این است که:

Doctors must be careful when treating diabetes with medication because insulin and some of the medications given by mouth can make blood glucose levels too low (hypoglycemia).
پزشکان باید در درمان دیابت با دارو احتیاط کنند، زیرا انسولین و برخی از داروهای خوراکی میتوانند سطح گلوکز خون را بیش از حد پایین بیاورند (هیپوگلیسمی). (منبع)
درمان دیابت نوع ۱
درمان دیابت نوع ۱ شامل تزریق انسولین یا استفاده از پمپ انسولین، پایش مکرر قند خون و شمارش کربوهیدراتهاست. برای برخی افراد، پیوند پانکراس یا پیوند سلولهای جزایر لانگرهانس گزینههای ممکن هستند.
تپلیزوماب (teplizumab) نیز که به داروی تغییردهنده بیماری (Disease-Modifying Medication) معروف است، در درمان دیابت نوع یک کاربرد دارد:

A monoclonal antibody, teplizumab, can delay the onset of symptoms in some people with type 1 diabetes. People are given an infusion of teplizumab once a day for 14 days, and the medication delays the onset of symptoms for approximately 2 years.
آنتیبادی مونوکلونال تپلیزوماب میتواند شروع علائم را در برخی افراد مبتلا به دیابت نوع اول به تأخیر بیندازد. این دارو بهصورت تزریق وریدی روزانه به مدت ۱۴ روز تجویز میشود و شروع علائم را حدود ۲ سال به تأخیر میاندازد. (منبع)
درمان دیابت نوع ۲
درمان دیابت نوع ۲ عمدتاً شامل تغییرات سبک زندگی، پایش قند خون و استفاده از داروهای خوراکی ضد دیابت، انسولین یا هر دو است.
آیا دیابت نوع ۲ نیاز به انسولین دارد؟
برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ ممکن است نیاز به مصرف قرصها یا تزریقات انسولین داشته باشند. این به دلیل آن است که بدن میتواند انسولین تولید کند، اما به آن به خوبی پاسخ نمیدهد. در دیابت نوع ۲، انسولین میتواند به بدن در استفاده از گلوکز برای انرژی کمک کند.
داروهای خوراکی درمان دیابت 2
داروهای خوراکی ضدهایپرگلیسمی (antihyperglycemic) یا پایین آورنده قند خون اغلب میتوانند سطح گلوکز خون را در افراد مبتلا به دیابت نوع دوم به طور کافی کاهش دهند، اما در دیابت نوع اول مؤثر نیستند. این داروها به چهار روش اصلی عمل میکنند:
- محرکهای ترشح انسولین: پانکراس را برای تولید انسولین بیشتر تحریک میکنند؛ شامل سولفونیلاورهها (مانند گلیبوراید، گلیپیزید و گلیمپیرید) و مگلتینیدها (مانند رپاگلینید و ناتگلینید).
- حساسکنندههای انسولین: ترشح انسولین را تحت تأثیر قرار نمیدهند، بلکه پاسخ بدن به آن را افزایش میدهند؛ شامل بیگوانیدها (مانند متفورمین) و تیازولیدیندیونها (مانند پیوگلیتازون).
- داروهای تأخیر در جذب گلوکز: جذب گلوکز توسط روده را به تأخیر میاندازند؛ شامل مهارکنندههای آلفا-گلوکوزیداز (مانند آکاربوز و میگلیتول).
- داروهای افزایشدهنده دفع گلوکز: دفع گلوکز در ادرار را افزایش میدهند؛ شامل مهارکنندههای کوترانسپورتر سدیم-گلوکز ۲ (SGLT2) (مانند کاناگلیفلوزین، داپاگلیفلوزین و امپاگلیفلوزین).
مهارکنندههای دیپپتیدیل پپتیداز-۴ (DPP-4) مانند سیتاگلیپتین، ساکساگلیپتین، لیناگلیپتین و آلوگلیپتین هم پانکراس را برای تولید انسولین بیشتر تحریک میکنند و هم جذب گلوکز توسط روده را به تأخیر میاندازند. این داروها با افزایش پپتید شبه گلوکاگون ۱ (GLP-1) عمل میکنند.
اگر رژیم غذایی و ورزش نتوانند سطح گلوکز خون را به طور کافی کاهش دهند، اغلب برای افراد مبتلا به دیابت نوع دوم داروهای ضدهایپرگلیسمی تجویز میشود. بسته به سطح گلوکز و نیاز به داروی کاهش وزن، ممکن است یک دارو یا چندین دارو در زمان تشخیص تجویز شود.
متفورمین معمولاً اولین داروی انتخابی درمان قند خون است؛ اما اگر یک دارو کافی نباشد، ممکن است بیش از یک نوع داروی خوراکی، داروی خوراکی به علاوه انسولین، داروی تزریقی GLP-1 یا داروی ترکیبی حاوی GLP-1 و پپتید اینسولینوتروپیک وابسته به گلوکز (GIP) استفاده شود. درمان دیابت اغلب نیازمند تنظیم و افزودن داروها به مرور زمان است.
داروهای تزریقی برای دیابت نوع 2
انسولین رایجترین داروی تزریقی ضدهایپرگلیسمی است. سه نوع دیگر داروی تزریقی ضدهایپرگلیسمی وجود دارد:
- داروهای GLP-1: با افزایش ترشح انسولین، کاهش اشتها و کند کردن تخلیه معده، به کنترل قند خون و کاهش وزن کمک میکنند. عوارض شایع آنها تهوع و احتمال پانکراتیت است. مصرف آن در افراد با سابقه سرطان مدولاری تیروئید ممنوع است.
- داروی ترکیبی حاوی GLP-1 و GIP: تیرزپاتید ترکیبی از اثر GLP-1 و GIP است و برای دیابت نوع ۲ و چاقی کاربرد دارد.
- داروهای شبه آمیلین: داروی شبه آمیلین (پراملینتید Pramlintide) با سرکوب گلوکاگون و کند کردن تخلیه معده، قند خون را کاهش داده و احساس سیری ایجاد میکند. این دارو همراه انسولین برای دیابت نوع اول یا دوم استفاده میشود.
داروهای تزریقی ضدهایپرگلیسمی همراه با سایر داروهای ضدهایپرگلیسمی تجویز میشوند.
درمان دیابت بارداری
اگر دیابت بارداری دارید، میتوانید با دنبال کردن یک برنامه غذایی سالم و انجام فعالیت بدنی با شدت متوسط (مانند پیادهروی سریع به مدت ۱۵۰ دقیقه در هفته) سطح گلوکز خون خود را مدیریت کنید. اگر رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم برای حفظ سطح گلوکز خون در محدوده هدف کافی نباشد، پزشک ممکن است مصرف انسولین را توصیه کند.

Insulin is safe to take while you are pregnant.
صرفنظر از نوع دیابت، مصرف روزانه داروهای دیابت گاهی ممکن است احساس سنگینی ایجاد کند. داروهای جدید و سیستمهای تحویل بهبود یافته میتوانند مدیریت سطح گلوکز خون را آسانتر کنند. با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید کدام داروها و سیستمهای تحویل برای شما مناسبتر هستند و با سبک زندگیتان سازگارند.
درمان برای پیش دیابت
درمان پیشدیابت معمولاً شامل انتخاب سبک زندگی سالم است. این عادات میتوانند قند خون را به سطح طبیعی برگردانند یا مانع افزایش آن به سطح دیابت نوع ۲ شوند. حفظ وزن سالم از طریق ورزش و تغذیه مناسب بسیار مؤثر است. ورزش حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته و کاهش حدود ۷ درصد از وزن بدن میتواند از بروز دیابت نوع ۲ پیشگیری یا آن را به تعویق بیندازد.
برخی داروها مثل متفورمین، استاتینها و داروهای فشار خون ممکن است برای افرادی با پیشدیابت و مشکلات قلبی مناسب باشند.
سایر داروهای تجویز شده برای افراد مبتلا به دیابت
از آنجا که افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر عوارضی مانند حملات قلبی و سکته مغزی هستند، مصرف داروهایی برای پیشگیری یا درمان این عوارض مهم است؛ مگر اینکه دلیلی برای عدم مصرف این داروها وجود داشته باشد (مانند آلرژی به دارو). بنابراین بسته به کیس مورد نظر، ممکن است داروهای زیر تجویز شوند:
- مهارکنندههای آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) یا مسدودکنندههای گیرنده آنژیوتانسین II (ARBs): برای افراد مبتلا به دیابت و فشار خون بالا یا بیماری مزمن کلیوی.
- آسپیرین: فقط برای افراد مبتلا به دیابت و عوامل خطر بیماری قلبی-عروقی.
- استاتینها: برای افراد ۴۰ تا ۷۵ ساله مبتلا به دیابت برای کاهش خطر بیماری قلبی-عروقی
عوارض جانبی داروهای دیابت چیست؟
برخی داروها ممکن است باعث هیپوگلیسمی (افت قند خون)، ناراحتی معده یا افزایش وزن شوند. با پزشک خود درباره عوارض احتمالی صحبت کنید و داروها را طبق دستور مصرف کنید.
پیوند پانکراس برای درمان قند خون
در برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، پیوند لوزالمعده ممکن است گزینهای برای درمان باشد. همچنین پیوند سلولهای ایزوله (islet cells) در حال بررسی است. در صورت موفقیتآمیز بودن پیوند لوزالمعده، فرد دیگر به درمان با انسولین نیاز نخواهد داشت.
اما پیوند همیشه موفق نیست و با خطرات جدی همراه است. فرد باید بهطور مادامالعمر داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی مصرف کند تا از پس زدن عضو پیوندی جلوگیری شود، که این داروها عوارض جانبی جدی دارند. به همین دلیل، پیوند معمولاً برای افرادی در نظر گرفته میشود که دیابتشان به روشهای دیگر قابل کنترل نیست یا همزمان نیاز به پیوند کلیه دارند.
جراحی چاقی (جراحی باریاتریک)
برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که چاق هستند و شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از ۳۵ دارند، ممکن است از جراحی باریاتریک سود ببرند. افرادی که تحت عمل بایپس معده قرار گرفتهاند، بهبود چشمگیری در سطح قند خونشان دیده شده است. با این حال، خطرات و مزایای بلندمدت این عمل در درمان دیابت نوع ۲ هنوز بهطور کامل مشخص نشده است.
درمانهای خانگی دیابت و قند خون
دیابت یک بیماری جدی است که برای کنترل آن نیاز به تعهد کامل به برنامه درمانی وجود دارد. پیروی از سبک زندگی سالم، از جمله تغذیه مناسب و حفظ وزن در محدوده سالم، نقش مهمی در کاهش خطر عوارض دیابت دارد.
حتی کاهش ۷ درصدی وزن بدن در مبتلایان به پیشدیابت یا دیابت نوع ۲، تاثیر بسیار خوبی در درمان قند خون دارد. یک برنامه غذایی مناسب شامل مصرف میوهها، سبزیجات، پروتئینهای کمچرب، غلات سبوسدار و حبوبات است؛ در حالی که محدودیت در مصرف چربیهای اشباعشده ضروری به نظر میرسد.
درمان دیابت با تغییرات سبک زندگی
یکی از بخشهای مهم کنترل دیابت و حفظ سلامت عمومی بدن، حفظ وزن مناسب از طریق رژیم غذایی سالم و برنامه ورزشی است:
1. تغذیه سالم
رژیم غذایی برای دیابت، در واقع همان برنامه غذایی سالم است که به شما کمک میکند قند خونتان را کنترل کنید. در این رژیم باید تمرکز شما روی مصرف بیشتر میوهها، سبزیجات، پروتئینهای کمچرب و غلات کامل باشد. این مواد غذایی سرشار از مواد مغذی و فیبر و در عین حال کمچرب و کمکالری هستند.
همچنین باید مصرف چربیهای اشباعشده، کربوهیدراتهای تصفیهشده و شیرینیها را کاهش دهید. در واقع این رژیم غذایی، بهترین الگوی تغذیهای برای کل خانواده محسوب میشود. مصرف خوراکیهای شیرین هر از گاهی مشکلی ندارد، اما باید در برنامه غذایی روزانه حساب شوند.
درک اینکه چه بخوریم و چه مقدار، میتواند چالشبرانگیز باشد. یک متخصص تغذیه میتواند به شما کمک کند تا یک برنامه غذایی متناسب با اهداف سلامتی، ترجیحات غذایی و سبک زندگیتان طراحی کنید. این برنامه احتمالاً شامل شمارش کربوهیدراتها نیز خواهد بود، مخصوصاً اگر دیابت نوع ۱ دارید یا از انسولین استفاده میکنید.
2. فعالیت بدنی
همه افراد، از جمله افراد مبتلا به دیابت، نیاز به فعالیت هوازی منظم دارند. فعالیت بدنی باعث کاهش سطح قند خون میشود زیرا قند را به سلولها منتقل کرده و به انرژی تبدیل میکند. همچنین فعالیت بدنی بدن را نسبت به انسولین حساستر میکند؛ به این معنا که بدن شما به انسولین کمتری برای انتقال قند نیاز دارد.
قبل از شروع ورزش با پزشک خود مشورت کنید. سپس فعالیتهایی را انتخاب کنید که از آنها لذت میبرید، مانند پیادهروی، شنا یا دوچرخهسواری. مهمترین نکته این است که فعالیت بدنی را به بخشی از برنامه روزانهتان تبدیل کنید.
سعی کنید در بیشتر روزهای هفته، حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط داشته باشید (یا مجموعاً ۱۵۰ دقیقه در هفته). میتوانید این زمان را در چند نوبت کوتاه در طول روز تقسیم کنید. اگر مدتهاست فعال نبودهاید، بهتدریج و با سرعت کم شروع کنید. همچنین، از نشستن طولانیمدت پرهیز کنید؛ اگر بیش از ۳۰ دقیقه نشستهاید، سعی کنید بلند شوید و کمی حرکت کنید.
توصیههای سبک زندگی برای دیابت نوع ۱ و ۲
اگر مبتلا به دیابت نوع ۱ یا ۲ هستید:
1. همیشه یک نشانه مانند یک دستبند همراهتان باشد که نشان دهد دیابت دارید
یک کیت گلوکاگون برای مواقع اضطراری افت قند خون در دسترس داشته باشید و مطمئن شوید که دوستان و عزیزانتان نحوه استفاده از آن را میدانند.
2. معاینه سالانه فیزیکی و چشمی انجام دهید
ویزیتهای معمول دیابت جایگزین معاینات سالانه عمومی یا معاینات چشمی منظم نیستند. در معاینه فیزیکی، پزشک شما به دنبال عوارض مرتبط با دیابت و مشکلات دیگر سلامتی خواهد بود. چشمپزشک شما نیز علائم آسیب به چشم مانند رتینوپاتی، آبمروارید و گلوکوم را بررسی خواهد کرد.
3. واکسیناسیون خود را بهروز نگه دارید
قند خون بالا میتواند سیستم ایمنی شما را ضعیف کند. هر سال واکسن آنفلوآنزا دریافت کنید. پزشک شما ممکن است واکسنهای پنومونی (ذاتالریه) و کووید-۱۹ را نیز توصیه کند.
4. واکسن هپاتیت B بزنید
طبق توصیه مرکز کنترل و پیشگیری بیماریهای آمریکا (CDC)، اگر قبلاً واکسن هپاتیت B را نگرفتهاید و بین ۱۹ تا ۵۹ سال سن دارید و مبتلا به دیابت نوع ۱ یا ۲ هستید، آن را دریافت کنید. اگر بالای ۶۰ سال هستید و قبلاً این واکسن را نگرفتهاید، با پزشک خود درباره مفید بودن آن مشورت کنید.
5. به پاهای خود توجه داشته باشید
هر روز پاهایتان را (به ویژه بین انگشتان را) با آب ولرم بشویید و به آرامی خشک کنید. با لوسیون مرطوب کنید، اما بین انگشتان نزنید. هر روز پاهایتان را از نظر تاول، بریدگی، زخم، قرمزی یا تورم بررسی کنید. اگر زخم یا مشکل دیگری دارید که بهسرعت بهبود نمییابد، به پزشک مراجعه کنید.
6. فشار خون و کلسترول خود را کنترل کنید
تغذیه سالم و ورزش منظم میتواند به کنترل فشار خون بالا و کلسترول کمک کند. ممکن است نیاز به مصرف دارو نیز باشد.
7. بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید
دیابت شما را مستعد عفونتهای جدی لثه میکند. حداقل دو بار در روز مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. اگر دیابت نوع ۱ یا ۲ دارید، معاینات منظم دندانپزشکی داشته باشید. اگر لثهتان خونریزی دارد یا متورم و قرمز به نظر میرسد، با دندانپزشک خود صحبت کنید.
8. اگر سیگار میکشید یا از تنباکو استفاده میکنید، آن را ترک کنید
سیگار کشیدن خطر عوارض دیابت را افزایش میدهد. افراد مبتلا به دیابت که سیگار میکشند، بیشتر در معرض مرگ بر اثر بیماری قلبی هستند. با پزشک درباره راههای ترک سیگار یا سایر انواع تنباکو صحبت کنید.
9. الکل مصرف نکنید
الکل میتواند باعث افزایش یا کاهش قند خون شود؛ بسته به مقدار مصرف و اینکه همزمان با غذا خوردهاید یا نه.
10. استرس را جدی بگیرید
هورمونهایی که در پاسخ به استرس طولانیمدت در بدن تولید میشوند، میتوانند عملکرد انسولین را مختل کنند و قند خون را بالا ببرند. برای خود حد و مرز تعیین کنید، کارها را اولویتبندی کرده، تکنیکهای آرامسازی بیاموزید و خواب کافی داشته باشید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
عوامل مختلفی میتوانند سطح قند خون را تحت تأثیر قرار دهند. گاهی مشکلاتی ایجاد میشود که نیاز به مراقبت فوری دارند. علائم هشداردهنده در تمام انواع دیابت عبارتاند از:
- ادرار زیاد، تشنگی شدید، تاری دید، خستگی، سردرد و تحریکپذیری (علائم قند خون بالا)
- تهوع، استفراغ، درد شکم، بوی میوهای نفس، تنگی نفس، خشکی دهان، ضعف و گیجی
- قند بالای ۶۰۰، تشنگی، خشکی دهان، تب، خوابآلودگی، گیجی، اختلال بینایی و توهم
- تعریق، لرزش، گرسنگی، ضعف، تاری دید، تپش قلب، لکنت زبان، گیجی، غش و تشنج (علائم قند خون پایین)
در تمام موارد فوق، پیگیری سریع پزشکی حیاتی است.
توصیهای از تیم دارو دات کام به شما
زندگی با دیابت ممکن است دشوار باشد و گاهی با وجود رعایت کامل برنامه درمانی، باز هم قند خون بالا میرود. شما باید متعهد به کنترل دیابت خود باشید. تا میتوانید در مورد دیابت اطلاعات کسب کنید و هر زمان که نیاز دارید، از تیم درمانی دیابت خود کمک بگیرید.
از طرفی کنترل دیابت طولانی و خستهکننده است؛ صحبت با روانشناس یا عضویت در گروههای حمایتی میتواند به شما کمک کند تا خسته نشوید و روند درمان را با امید و انگیزه ادامه دهید. تبادل تجربه با دیگران نیز به یادگیری بهتر کمک میکند. بنابراین به پزشک مراجعه کنید و در قسمت نظرات تجربیات خودتان را با ما و دیگر خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.